«Διεθνής Ημέρα Μη Βίας»: Προς τιμήν του Mahatma Gandhi

Θεσσαλονίκη, 02/10/2019

Η 2 Οκτωβρίου έχει ορισθεί ως «Διεθνής Ημέρα Μη Βίας» που είναι αφιερωμένη προς τιμήν του Μοχάντα ή Μαχάτμα Γκάντι. Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα), ήταν Ινδός στοχαστής, φιλόσοφος και πολιτικός επαναστάτης που γεννήθηκε την 2 Οκτωβρίου του 1869. Απέκτησε την προσωνυμία «Μαχάτμα» – στα σανσκριτικά σημαίνει «Μεγάλη Ψυχή» – που φέρεται να του απέδωσε τιμητικά το 1915 ο διάσημος συμπατριώτης του και νομπελίστας ποιητής Ταγκόρ.

Υπήρξε ο πρωτοστάτης του ινδικού εθνικού κινήματος για την ανεξαρτησία της χώρας από τους Βρετανούς κατακτητές καθώς και ο πρωτεργάτης της πολιτικής δράσεως που ορίσθηκε ως «παθητική αντίσταση», επηρεασμένος κυρίως από τον κορυφαίο Ρώσο συγγραφέα Λέοντα Τολστόι όπως και από τον Αμερικανό συγγραφέα Χένρι Θορό, ο οποίος είχε γράψει και ένα δοκίμιο σχετικό με την πολιτική ανυπακοή. Η βασική μέθοδος δράσης της παθητικής αντίστασης ήταν η οργανωμένη λαϊκή αντίδραση ενάντια σε κάθε ρατσιστικό ή αποικιοκρατικό καθεστώς, χωρίς όμως την χρήση βίας. Αυτό στην πράξη σήμαινε πολιτική επανάσταση κατά του αυταρχικού και κατοχικού κράτους με αποκορύφωμα τα μαζικά λαϊκά συλλαλητήρια, τις καθιστικές διαμαρτυρίες, την γενική στάση πληρωμών (φόροι, λογαριασμοί νερού, ρεύματος κτλ.), γενική απεργία (αγρότες, δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι, έμποροι), υπολειτουργία του κρατικού μηχανισμού με εκούσια αποχή των δημοσίων υπαλλήλων κ.α.

Πριν την καθοριστική συμβολή του στην απελευθέρωση της Ινδίας ο Γκάντι είχε ζήσει ως μετανάστης στην Νότια Αφρική στην οποία πήγε στην ηλικία των 24 ετών το 1893 και έμεινε στην χώρα για περίπου είκοσι χρόνια. Εκεί ήρθε αντιμέτωπος με το ρατσιστικό καθεστώς του Απαρτχάιντ και αυτό το πλήρωσε – ως μη Λευκός – με προπηλακισμούς και φυλακίσεις. Κατάφερε όμως με την υπομονή και επιμονή του και με την μέθοδο της παθητικής αντίστασης να πετύχει αρκετά δικαιώματα για την παροικία των Ινδών ομογενών του στην νοτιοαφρικανική χώρα αλλά και να αναγνωρισθεί διεθνώς ως σημαντική προσωπικότητα και ως προασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το 1915 επέστρεψε στην Ινδία όπου σύντομα ξεκίνησε περιοδείες σε όλη την χώρα για να αφυπνίσει τους Ινδούς ενάντια στο Βρετανικό αποικιοκρατικό καθεστώς. Μέσα σε μια πενταετία το απελευθερωτικό κίνημα με την μέθοδο της παθητικής αντίστασης είχε πλέον λάβει τεράστιες διαστάσεις με έντονη μαζικότητα – σε μια άλλωστε από τις πολυπληθέστερες χώρες του κόσμου όπως ήταν η Ινδία – και η απήχηση του κινήματος ήταν διεθνής. Παρά τις νευρικές και βίαιες αντιδράσεις του αποικιοκρατικού καθεστώτος η επιμονή του Γκάντι και των χιλιάδων συναγωνιστών του με ανώτατο συντονιστικό όργανο το «Ινδικό Εθνικό Κογκρέσο» έλαβαν διαβεβαιώσεις από το Βρετανικό Στέμμα ότι θα αποκτούσαν αυτονομία εάν πολεμούσαν υπέρ των Βρετανικών συμφερόντων στον 1^ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Χρειάστηκε όμως οι Ινδοί να πολεμήσουν υπέρ των Βρετανών και στον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο για να πετύχουν τελικά την πολυπόθητη απελευθέρωση μετά την λήξη του όταν το καλοκαίρι του 1947 άρχισε η επίσημη αποχώρηση των Βρετανικών στρατευμάτων από την Ινδία. Δυστυχώς ως είθισται, μετά την αποχώρηση των Αγγλοσαξόνων Ιμπεριαλιστών από μια χώρα συνήθως ξεσπά εμφύλιος ή διαφυλετικός πόλεμος (το ζήσαμε αυτό και στην Ελλάδα το 1946-1949 και στην Κύπρο από το 1955-1974, στην Ινδία ο διαφυλετικός πόλεμος προκάλεσε τον διαμελισμό της σε τρία κράτη, την σημερινή Ινδία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές), καθώς χρησιμοποιούν το γνωστό δόγμα του "Διαίρει και Βασίλευε" επειδή δεν θέλουν να απαγκιστρωθούν τελείως από τις πρώην κτήσεις τους. 

Η διδασκαλία του «Μαχάτμα» και η πολιτική δράση του επηρέασε το διεθνές κίνημα για την ειρήνη αλλά και όλους τους καταπιεσμένους λαούς της εποχής, επίσης συνέβαλλε στην σταδιακή υποχώρηση της Βρετανικής αποικιοκρατίας και μαζί με τον ολιγαρκή και ασκητικό βίο του συνέτειναν στο να καθιερωθεί σαν ένα από τα παγκόσμια σύμβολα του 20ου αιώνα. Μεταξύ άλλων σπουδαίων προσωπικοτήτων θεωρούμε ότι η δράση του Γκάντι επηρέασε σε μικρό ή μεγάλο βαθμό και τον Νέλσον Μαντέλα στον μεταγενέστερο αγώνα του κατά του Απαρτχάιντ καθώς και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στον αγώνα του υπέρ των Αφροαμερικανών και κατά του ρατσισμού στις ΗΠΑ, όπως επίσης έδωσε ελπίδες και ώθηση και στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Κύπρου που αναθερμάνθηκε το 1950.

Δολοφονήθηκε τον Ιανουάριο του  1948 από έναν φανατικό ινδουιστή λίγο μετά την απελευθέρωση της χώρας, πιθανόν και για λογαριασμό του Βρετανικού Στέμματος, που είναι σίγουρο πάντως ότι δεν ξέχασε και προφανώς δεν συγχώρεσε τον Γκάντι για την πολιτική του δράση. Εκτός της πολύ αξιόλογης πολιτικής δράσης για την ανεξαρτησία της χώρας του, για τα ανθρώπινα δικαιώματα και κατά του ρατσισμού άφησε ως παρακαταθήκη στο παγκόσμιο ανθρωπιστικό στερέωμα και πολλά φιλοσοφικά αποφθέγματα. Εμείς, αποδίδοντας τιμή στον «Μεγαλόψυχο» Γκάντι θα κλείσουμε το άρθρο μας με ορισμένα από τα αποφθέγματα του:

• Η γη παράγει αρκετά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες όλων των ανθρώπων, αλλά όχι την πλεονεξία όλων των ανθρώπων…

• Ένα «Όχι» που βγήκε από μια βαθιά πεποίθηση, είναι πολύ καλύτερο και πιο μεγαλειώδες από ένα «Ναι» που ειπώθηκε για να ευχαριστήσει ή ακόμα χειρότερα, για να αποφύγει φασαρίες…

• Τα εφτά χαρακτηριστικά ή αγαθά που δεν πρέπει να έχει ένας άνθρωπος:

1. Πλούτο χωρίς μόχθο

2. Γνώση χωρίς χαρακτήρα

3. Πολιτική χωρίς αρχές

4. Απόλαυση χωρίς συναίσθημα

5. Εμπόριο χωρίς ήθος

6. Επιστήμη χωρίς ανθρωπιά

7. Αγάπη χωρίς θυσία

Μαχάτμα Γκάντι (1869-1948)